اصل محرزاصل محرز به اصل مبیّن وظیفه عملی با تنزیل شک و احتمال منزله یقین اطلاق می‌شود. ۱ - تعریفاصل محرز، مقابل اصل غیر محرز می‌باشد و به معنای اصلی است که مؤدای آن، بیان وظیفه عملی مکلف بوده و به واقع نظر دارد و خود اصل یا احتمال که مقوِّم اصل است را نازل منزله و جانشین یقین قرار می‌دهد؛ یعنی وظیفه عملی مکلف را با نظر به عالم واقع تعیین می‌نماید؛ بنابراین، به یکی از دو طرف شک، با این فرض که واقع می‌باشد، عمل می‌شود، مانند: اصل استصحاب که در آن، حالت شک در بقا، از روی تعبد ، به منزله یقین به بقا در نظر گرفته می‌شود. ۲ - توضیخاصل محرز و اصل تنزیلی - که یکی از دو قسم اصل غیر محرز است و میرزای نائینی آن را قسم سومی در مقابل اصل محرز و اصل عملی محض دانسته- ، هر دو مقابل اصل عملی، مورد بحث قرار می‌گیرند که در آن فقط وظیفه عملی به لسان انشای حکم جعل می‌شود و هیچ نظری به واقع ندارد، اما در اصل محرز و اصل تنزیلی نظر به واقع نیز هست، با این تفاوت که اصل تنزیلی به لسان تنزیل حکم ظاهری به منزله حکم واقعی می‌باشد، مثل: اصالت حل که در آن، مشکوک الحلیه جانشین حلال واقعی می‌گردد، و در اصل محرز، اصل احتمال ، جانشین یقین گردیده و برای آن جعل طریقیت می‌شود، مثل: اصل استصحاب. ۳ - نکتهتعریف دیگری از سوی شهید صدر برای اصل محرز ارایه شده که با مبانی وی نیز سازگار است؛ به این بیان که هرگاه در جعل حکم ظاهری، اهمیت محتمل لحاظ شود، آن اصل عملی است و هرگاه اهمیت محتمل و احتمال هر دو لحاظ شود آن اصل محرز است، مانند: قاعده فراغ . [۶]
زنجانی، میرزاباقر، تحریر الاصول، ص ۶- ۵.
۴ - عناوین مرتبطاصل غیر محرز . ۵ - پانویس۶ - منبعفرهنگ نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۲۱۳، برگرفته از مقاله «اصل محرز». |